زنده ياد دكتر محمد نقي براهني ، در سال 1311 در تبريز چشم به جهان گشود . دوره هاي دبستان و دبير ستان را در زاد گاه خود به پايان رسانید . سپس وارد دانش گاه تبريز شد و در سال 1334 با درجه ی عالي ، دوره ی ليسانس خود را در رشته ی آموزش زبان به اتمام رسانید . ایشان هم زمان با تحصيل در دوره ی ليسانس ، در مرند به عنوان آموز گار مشغول به كار شد . زنده ياد دكتر محمد نقي براهني پس از دوره ی ليسانس به مدت دو سال در دبير ستان هاي اروميه به تدريس پرداخت . ایشان به خاطر نبوغ و شايستگي قابل توجهي كه در طول تحصيل در دانش گاه تبريز از خود نشان داده بود در سال 1335 با در يافت بورسيه ی تحصيلي به كشور انگلیس اعزام شد .
زنده ياد دكتر محمد نقي براهني بر در سال 1336 در دانشگاه لندن دوره ی ديپلم آكادميك در رشته ی روان شناسي پرورشي و در سال 1338 در همان دانشگاه دوره ی فوق لیسانس روان شناسي پرورشي را را به پایان رسانید . زنده ياد دكتر محمد نقي براهني در اواسط سال 1340 به تبريز عزيمت كرد و تا سال 1343 به عنوان عضو هيات علمي گروه روان شناسي دانشگاه تبريز به تدريس و پژوهش پرداخت . سپس براي ادامه ی تحصيل به ایالات متحده ی آمريكا اعزام شد و در سال 1345 از دانشگاه كلمبيا به در یافت درجه ی فوق ليسانس در رشته ی روان شناسي نایل آمد . ایشان در نهایت تحصيل در دوره ی دكتري در رشته ی روان شناسي را شروع نمود و هم زمان با آن به عنوان متخصص آزمون سازي در موسسه ی هارگوت پرس واقع در نيو يورک اشتغال پیدا کرد و تا سال 1346 به اين كار ادامه داد . ایشان در سال 1347 به در یافت درجه ی دکتری در رشته ی روان شناسي نایل آمد .
زنده یاد دكتر محمد نقي براهني بعد از اتمام تحصیل به ايران باز گشت و در گروه روان شناسي دانش كده ی علوم تربيتي دانشگاه تهران ، با سمت استاد ياري به تدريس و پژوهش پرداخت و در سال 1362 با درجه ی دانش ياري از دانشگاه تهران باز نشسته شد . ایشان در دوران حضور در دانشگاه تهران با توجه به فقدان كتاب هاي درسي مورد نیاز در زمينه هاي اصلي روان شناسي علمي روز ، به ترجمه ی متون زير بنايي دانش گاه هاي پيش تاز و پر اعتبار همت گماشت . پا به پاي اين تلاش ها ، نخستين گام ها را در راه فعاليت هاي آزمايشي و تجربي يا به بيان دقيق تر عملي شدن مفهوم پژوهش و تحقيق در اين شاخه از دانش بشري بر داشت . نخستين اقدام براي تهيه ی هنجار يابي آزمون ها ، به ويژه آزمون هاي شناختي در اين مسير قرار داشت . وی در كنار اين تلاش هاي چند جانبه ، طرح بزرگ ” بررسي رابطه ی نمرات دانش گاهي با نمرات آزمون ورودي دانش گاه ها و نمرات دبير ستاني “ را به اجرا در آورد و نتايج آن را در كنفرانس هاي داخلي و خارجي ارائه داد .
در عين حال كه دقت علمي تا سرحد وسواس ، مهم ترين خط مشي زنده یاد دكتر محمد نقي براهني به شمار می رفت با اين همه رفتار بسيار دوستانه و فروتنانه ی او خصوصا با دانش جويان همواره به چشم مي آمد و گاه مايه ی شگفتي بود . در طول تعطيلي دانش گاه ها و به خصوص بعد از باز نشستگي ، تهيه ی چند كتاب بنيادي ديگر از جمله كتاب نظريه هاي ياد گيري و هم چنين تهيه ی هنجار ايراني براي رايج ترين آزمون شناختي ( وكسلر ) در دستور كار زنده یاد دكتر محمد نقي براهني قرار گرفت . گرد هم آمدن صاحب نظران و مدرسين دانش گاه ها براي تاليف كتاب كليدي ” واژه نامه ی روان شناسي و زمينه هاي وابسته “ و ترجمه ی كتاب ” زمينه ی روان شناسي “ از زمره ی تدابيرعلمي – فرهنگي بزرگ ایشان است كه در دوران تعطيلي دانش گاه ها شروع شد . در همين دوران بود كه وی با دعوت انساني بسيار شريف در دانشگاه علوم پزشکی ، خدمات بهداشتی و درمانی ایران ( انستيتو روان پزشكي تهران ) به تدريس روي آورد و به آموزش دانش جويان و راهنمايي پايان نامه هاي دوره هاي كارشناسي ارشد و دكتري تخصصی همت گماشت .
علاوه بر همه ی اين فعاليت هاي چشم گير ، كار بزرگ ديگري نيز در كار نامه ی خدمات ملي زنده یاد دكتر محمد نقي براهني قرار دارد و آن ساختن مجموعه ی آزموني تحت عنوان ” مجموعه ی آزمون تشخيص استعداد “ است ؛ گزارش سال ها رنج و مرارت او در زمينه ی اين كار خارق العاده در اختيار وزارت آموزش و پرورش قرار دارد . ایشان كتاب بزرگ دائرة المعارف روان شناسي را نيز در دست تهيه داشت كه متاسفانه مهلت به ثمر رساندن آن را نيافت . تلاش هاي پي گير اين دانشمند فر زانه در استقرار موازين پژوهش هاي علمي در چشم انداز بنيان گذاري انجمن روان شناسي ايران نيز قابل وصف است . بسیاری از اساتید حال حاضر روان شناسی ایران از جمله دکتر مجید محمود علی لو ، دکتر حمید پور شریفی و . . . از دانش جویان زنده یاد دكتر محمد نقي براهني به شمار می روند .
دكتر حسن عشايري – از جمله چهره هاي بر جسته و نام آشناي رشته ی روان شناسي – خاطرات فراواني از سال هاي دوستي ، مراودت و همكاري با زنده ياد دكتر محمد نقی براهني دارد . وي گوشه اي از خاطرات اين سال ها را اين گونه عنوان مي كند : ” من هيچ وقت از آن مرحوم نشنيدم كه بگويد من خسته ام و نديدم كه به ساعت نگاه كند . يك بار پس از كلاس هاي متعدد با دانش جويان در دانش گاه تبريز گفتم : دوستان ، من خسته ام . ولي ایشان خيلي خون سرد گفتند : بهترين ساعت هاي زندگي من همين ساعت ها است . در واقع به نظر ايشان ، تعامل ، تفكر ، سؤال و پرسش و پاسخ تقواي فكر بوده و هست ” . دكتر رضا زماني – از اعضای سابق هیات مدیره ی انجمن روان شناسی ایران – آن چه از بودن در كنار ایشان را به ياد مي آورد ، فعاليت ، كار و توجه به مصلحت انديشي ديگران و باز هم كارمی باشد و در این مورد می گوید : ” زنده یاد دكتر محمد نقي براهني فردي بود كه با آن مرتبه وتوان علمي و با آن نوشته هاي درخشان ، ساعت هاي متمادي بدون اظهار ناراحتي از صرف وقت ، فعاليت مي كردند . هيچ وقت نديدم كه بگويد بهتر بود وقتم طور ديگري صرف شود . هميشه آخرين نفري بود كه جلسات را ترك مي كرد . تا هر وقت لازم بود ، مي ماند و اين نموداري از آن ايمان با ارزش به كار علمي است ” . هم چنین جناب آقای دکتر محمد صنعتی از زنده یاد دكتر محمد نقي براهني با عنوان ” پدر روان آزمایی ایران ” یاد کرده اند .
ثمره ی ازدواج زنده یاد دكتر محمد نقي براهني با خانمي آموز گار دو فرزند مي باشد كه يكي از آن ها متخصص زنان و زايمان و ديگري متخصص طب اطفال است كه همواره گرمي بخش زندگاني سر تا سر كوشش و تلاش او بوده اند . زنده یاد دكتر محمد نقي براهني در آخرين سه شنبه ی مرداد ماه سال یک هزار و سيصد و هشتاد و يك در پايان يك سال طولاني پر از روزهاي دشوار بيماري هاي پياپي ( در حلقه ی محبت هاي خانواده ی مهربان و دوستان شفيق ) در آرامش ابدي قرار گرفت و در قطعه ی هنرمندان گل زار وادي رحمت تبريز به خاك سپرده شدند .
تخلیص :
- Ensani.Ir
- IranPA.Org
- Rasekhoon.Net
- WikiPedia.Org